Wêz³y ch³onne (wêz³y limfatyczne) (³ac. noduli lymphatici) s± po³±czone z naczyniami limfatycznymi i stanowi± pojedyncze narz±dy pe³ni±ce funkcjê tak jakby oczyszczalni przefiltrowuj±cej przep³ywaj±c± przez nie ch³onkê. S± równie¿ miejscem produkcji limfocytów (komórek uk³adu odporno¶ciowego).
Wêz³y ch³onne maj± owalny, fasolowaty kszta³t o wielko¶ci do 3 cm. Mog± wystêpowaæ pojedynczo lub uk³adaæ siê w grupy licz±ce od 2 do 15 wêz³ów. Po³o¿enie wêz³ów ch³onnych jest ró¿ne, praktycznie wystêpuj± w pobli¿u wszystkich narz±dów, sk±d zbieraj± odp³ywaj±c± z nich ch³onkê. Jeden narz±d mo¿e posiadaæ odp³yw do kilku grup wêz³ów. Te wêz³y, które zaopatruj± konkretny narz±d lub okolicê nosz± nazwê wêz³ów regionalnych np. dla koñczyny górnej s± to wêz³y pachowe. W prawid³owych warunkach s± one zwykle niewyczuwalne. W przypadku odczynowego powiêkszenia wskazuj± na obszar dotkniêty procesem chorobowym.
Wêz³y ch³onne od zewn±trz wêz³y otoczone s± torebk± w³óknist± wnikaj±c± w g³±b narz±du w postaci beleczek. Od strony wypuk³ej wnikaj± naczynia ch³onne doprowadzaj±ce, od wklês³ej (tzw. wnêki) wychodz± naczynia odprowadzaj±ce, a tak¿e wnikaj± naczynia i nerwy zaopatruj±ce wêze³. W budowie wewnêtrznej odró¿nia siê zewnêtrznie znajduj±c± siê korê oraz po³o¿ony po¶rodku rdzeñ. Kora zwiera grudki ch³onne, w których powstaj± limfocyty. Pod torebk± w³óknist±, w korze, znajduj± siê zatoki brze¿ne, do których dop³ywa ch³onka z naczyñ doprowadzaj±cych. Nastêpnie poprzez zatoki po¶rednie rdzenia i zatokê koñcow± wnêki ch³onka odp³ywa do naczyñ odprowadzaj±cych. Odp³ywaj±ca ch³onka wzbogacona zostaje w wytworzone w wê¼le limfocyty.
Wêz³y ch³onne pe³ni± funkcjê zapory chroni±cej przed rozsiewem drobnoustrojów patogennych. Zachodzi w nich prezentacja obcych antygenów, produkcja limfocytów i przeciwcia³, co czêsto przejawia siê ich powiêkszeniem. Mog± byæ równie¿ punktem wyj¶cia choroby nowotworowej (np. ch³oniaków) lub drog± szerzenia siê nowotworów z ognisk pierwotnych.
Wêz³y ch³onne g³owy i szyi: potyliczne, zama³¿owinowe, przyusznicze, policzkowe i jêzykowe, pod¿uchwowe, podbródkowe, zagard³owe, podgnykowe, przedkrtaniowy, przedtchawicze, nadmostkowe, nadobojczykowe.
Wêz³y ch³onne koñczyny górnej znajduj±ce siê powierzchownie: ³okciowy powierzchowny, naramienno-piersiowe, barkowe oraz g³êbokie: pachowe boczne, pachowe piersiowe, pachowe pod³opatkowe, pachowe ¶rodkowe i szczytowe.
Wêz³y ch³onne klatki piersiowej: piersiowo-nabrzuszne, mostkowe, miêdzypiersiowe, miêdzy¿ebrowe oraz trzewi: ¶ródpiersiowe przednie, ¶ródpiersiowe tylne i ¶rodkowe (tchawiczo-oskrzelowe, oskrzelowo-p³ucne, p³ucne, oko³oaortalne).
Wêz³y ch³onne brzucha i miednicy le¿±ce zaotrzewnowo: trzewne, lêd¼wiowe, biodrowe, krzy¿owe oraz wêz³y ch³onne trzewi: ¿o³±dkowe, trzustkowo-¶ledzionowe, w±trobowe, krezkowe, krêtniczo-okrê¿nicze, okrê¿nicze, odbytowo-odbytnicze, pêcherzowe, przymaciczne.
Wêz³y ch³onne koñczyny dolnej le¿±ce powierzchownie: pachwinowe oraz g³êbokie: piszczelowy przedni, podkolanowe, pachwinowe g³êbokie.